Ouderdomsvlekken: bruine vlekken op de huid

Wat zijn ouderdomsvlekken nou eigenlijk? Ouderdomsvlekken zijn kleine verkleurde plekjes (hyperpigmentatie) die in het gezicht, op de handen, benen en op andere gebieden die veel aan de zon worden blootgesteld kunnen verschijnen. Het zijn vaak bruine vlekjes op de huid die door de jaren heen kunnen toenoemen. Ouderdomsvlekken komen het meest voor bij mensen van boven de 40, maar in sommige gevallen kunnen ze ook eerder ontstaan.

Hyperpigmentatie is een veel voorkomende aandoening, waarbij overproductie van melanine – een natuurlijk pigment in de huid – plaatsvindt, waardoor donkere vlekken en een ongelijkmatige teint ontstaan. Hyperpigmentatie kan de kleur van de huid van mensen met iedere huidskleur aantasten, maar het komt vaker voor bij mensen met een donkere huid. Hyperpigmentatie komt zowel bij mannen als bij vrouwen voor. Maar, hoe ontstaan ouderdomsvlekken nou eigenlijk?

Er zijn vele redenen waarom iemand hyperpigmentatie kan ontwikkelen, zoals overmatige blootstelling aan UV-straling in zonlicht, erfelijke aanleg, leeftijd, hormonale invloeden, ontstekingen of letsel. Hyperpigmentatie kan verschillende aandoeningen met zich meebrengen, waarvan ouderdomsvlekken er één is.

Ouderdomsvlekken (lentigo senilis of lentigo solaris) zijn een vorm van pigmentvlekken.

Ouderdomsvlekken, die doorgaans op de handen, in het gezicht en op het decolleté of op andere vaak aan de zon blootgestelde gebieden worden aangetroffen, zijn kleine, vlakke, bruine plekjes op de huid (lichtbruin tot zwart van kleur). Zij komen vaak voor op delen van de huid die het meest aan de zon worden blootgesteld, zoals de rug van de handen, het gezicht, de onderarmen, het voorhoofd en de schouders. Het verschijnen van ouderdomsvlekken kan het zelfvertrouwen van de getroffen personen aantasten, voordat omdat dit met ouder worden te maken heeft.

Hoewel pigmentvlekken meestal onschadelijk zijn, kunnen bepaalde vormen levensbedreigend zijn, zoals in het geval van melanomen. Daarom wordt geadviseerd de huid regelmatig op ouderdomsvlekken te controleren.

Breng als een ouderdomsvlek van grootte, vorm of kleur verandert of gaat jeuken of bloeden een bezoek aan een dermatoloog om uit te sluiten dat het om een kwaadaardige tumor gaat.

Zoals eerder aangegeven zijn ouderdomsvlekken een vorm van pigmentvlekken. Maar, hoe ontstaan ze nou eigenlijk? Pigmentvlekken worden veroorzaakt door verhoogde activiteit van melanocyten, de melanine producerende cellen die zich in de onderste laag van de opperhuid bevinden. De belangrijkste bepalende factor voor de huidskleur is niet het aantal maar de activiteit van deze melanocyten.

Binnen de melanocyten bevinden zich de pigmentkorrels, melanosomen genoemd, die tyrosinase (het pigmentatie-enzym dat cruciaal is voor de melanineproductie) en gesynthetiseerde melanine bevatten. Deze worden in een verhouding van ongeveer 30 keratinocyten per melanocyt vanaf de melanocyten naar de keratinocyten getransporteerd.

Melanine absorbeert de UV-straling van de zon om de huid te beschermen. Op voorwaarde dat de blootstelling aan de zon wordt beperkt, resulteert dit in gelijkmatige bruining.

Als de huid echter voor een lange periode aan te veel zon wordt blootgesteld, neemt de activiteit van melanocyten toe en wordt te veel melanine geproduceerd. Hierdoor ontstaan ouderdomsvlekken op de meest blootgestelde gebieden, zoals het gezicht, de handen en het decolleté.

"Naarmate de huid ouder wordt, neemt het aantal melanocyten af, maar de resterende melanocyten worden groter en ze verspreiden zich minder."

De melanosomen worden ook minder gecontroleerd gereguleerd. Deze fysiologische veranderingen verklaren de toename van ouderdomsvlekken bij mensen van boven de 40.

Ten slotte kan erfelijkheid een rol spelen bij de ontwikkeling van ouderdomsvlekken. Als één of beide ouders ouderdomsvlekken hebben, is de kans groot dat deze ook bij de volgende generatie voorkomen.

Dermatologen maken gebruik van twee belangrijke concepten om ouderdomsvlekken te behandelen: verwijdering van de verkleuring van de huid veroorzaakt door hyperpigmentatie en regulering van de symptomen.

Wanneer ouderdomsvlekken verwijdert worden gebeurt dit door middel van een chemische peeling of lasertherapie. Beide behandelingen kunnen bijwerkingen geven, zoals irritatie, ontstekingen en zelfs verbranding, die in feite kunnen leiden tot postinflammatoire hyperpigmentatie, vooral bij een donkerdere huid. Zij kunnen ook kostbaar en ingrijpend zijn.

Ouderdomsvlekken verwijderen

Chemische peelings, zoals AHA
Hierbij wordt een zure oplossing (glycolzuur (AHA)) op het aangetaste gebied aangebracht om de bovenste huidlagen te verwijderen. De procedure leidt in eerste instantie tot blaarvorming. Zodra de blaar loslaat, komt daaronder nieuwe en gelijkmatig gepigmenteerde huid tevoorschijn.

Lasertherapieën (Fraxel, Erbium YAG) en IPL-therapie (Intense Pulsed Light)
Vergelijkbare maar meer exacte behandelingen zijn mogelijk met behulp van lasertherapie. Hierbij behandelt de dermatoloog de aangetaste gebieden met zeer sterke lichtflitsen. Afhankelijk van de ernst werkt dit licht op de oppervlaktelaag (opperhuid) in of dringt tot in de dieper gelegen huidlagen door.

Reguleren van ouderdomsvlekken

Ook is een aantal plaatselijk aan te brengen medische of huidverzorgingsproducten verkrijgbaar voor het reguleren van de pigmentatie in ouderdomsvlekken. De meeste mensen vertrouwen op één of meer van de volgende hoofdbestanddelen voor het oplichten van de donkerder geworden huid, zodat deze weer met de normale huidskleur overeenkomt en/of om de melanineproductie te vertragen:

• Hydroquinone 2-4% (uitsluitend Rx) is een krachtig uitsluitend op recept verkrijgbaar huidbleekmiddel dat de EU sinds 2001 voor gebruik in cosmetica heeft verboden met het oog op de mogelijke toxicologische risico's en de grote kans dat het middel postinflammatoire hyperpigmentatie veroorzaakt. Het is in lagere concentraties in sommige in de VS vrij verkochte middelen verkrijgbaar (>2%).
• Kojiczuur. Een natuurlijke optie en een bijproduct van de Japanse rijstwijn sake. Dit zuur wordt echter als een vrij zwakke remmer van de melanineproductie beschouwd en het is tevens in veel landen verboden.
• Glycolzuur. Behalve dat dermatologen dit zuur voor chemische peelings gebruiken, is glycolzuur een actief bestanddeel van veel plaatselijk aan te brengen crèmes tegen hyperpigmentatie.
• Vitamine C-derivaten. Deze derivaten, die vaak in combinatie met andere actieve bestanddelen worden gebruikt, hebben bewezen dat ze relatief effectief zijn tegen hyperpigmentatie, en dus ouderdomsvlekken.

Ouderdomsvlekken voorkomen

Naast het reguleren van de pigmentatie zijn er ook manieren om het ontstaan hiervan te helpen voorkomen, en dus belangrijk bij het verminderen van de verschijnselen van ouderdomsvlekken. Zo heeft Eucerin verschillende crèmes om ouderdomsvlekken te helpen voorkomen.

• Bescherming tegen de zon. Om eventuele verdere hyperpigmentatie of ouderdomsvlekken te voorkomen, wordt geadviseerd iedere dag een zonnebrandmiddel met een zonbeschermingsfactor te gebruiken als onderdeel van de dagelijkse verzorgingsroutine. Probeer bijvoorbeeld de Anti-Pigment Dagcrème met SPF 30: een hydraterende dagcrème die doeltreffende bescherming biedt tegen de zon en de kans op het ontwikkelen van pigmentvlekken veroorzaakt door de zon vermindert.Heb je een wat rijpere huid, probeer dan de Hyaluron-Filler + Elasticity Dagcrème met SPF 30: bevat een UVA-filter voor extra bescherming tegen stralen die rimpels dieper kunnen maken en het huidverouderingsproces kunnen versnellen.
  Bij blootstelling aan (veel) zon, raden we extra zonbescherming aan. Bijvoorbeeld de Sun Pigment Control SPF 50+: ondersteunt het eigen DNA-herstelmechanisme van de huid, vermindert pigmentvlekken doeltreffend en voorkomt dat pigmentvlekken terugkeren. Producten die een SPF bevatten zijn dus een belangrijk middel om ouderdomsvlekken te voorkomen.
• Arbutin. Deze natuurlijke bron van hydroquinone is een hoofdbestanddeel van veel producten die de huid blanker maken in Azië. Hoewel het niet zo sterk of effectief is als industrieel geproduceerde hydroquinone, bestaan er twijfels over de veiligheid hiervan.
• Retinoïden (vitamine A-derivaten). Ook deze stoffen zijn relatief effectief, maar beide kunnen de huid irriteren en gevoeliger voor de zon maken (waardoor natuurlijk de mate van ouderdomsvlekken kan verergeren). Retinoïden worden ongeschikt geacht voor zwangere of borstvoeding gevende vrouwen in verband met mogelijke relaties met geboorteafwijkingen.

Praat met een dermatoloog of apotheker als nieuwe donkere vlekken ontstaan, als donkere vlekken van uiterlijk veranderen of uiterlijk van de overige vlekken verschillen.